Bu Anıt, Sadece Bir Heykel Değil; Binlerce İnsanın İmece Usulüyle Yürüttüğü Bir vefa bir Cumhuriyet projesidir

İstanbul / Üsküdar – 26 Haziran 2025

Üsküdar’da Atatürk devrimlerinin ve İstiklal Savaşı'nın simgesi olan  Atatürk Devrimleri ve İstiklal Savaşı Anıtı, bugün yalnızca bir taş yapıt değil; 13 yıllık bir halk mücadelesinin, dayanışmanın ve Cumhuriyet bilincinin somut ifadesidir.

Geçtiğimiz günlerde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından anıt çevresinde yapılmak istenen çevre düzenlemesi ve bakım çalışmaları, ne yazık ki Üsküdar Belediyesi zabıta ekipleri tarafından engellenmiş, alanın “otopark” olarak kalması yönünde fiilî müdahalede bulunulmuştur.

Bu gelişme, anıtın tarihçesini bir kez daha gündeme getirmiştir. Çünkü bu anıt, sadece bir heykel değil; binlerce insanın imece usulüyle yürüttüğü bir Cumhuriyet projesidir.
 

1961’de Başlayan Büyük Yolculuk

Anıt fikri ilk olarak 1961 yılında, dönemin Üsküdar Kaymakamı Münir Güney önderliğinde, Üsküdar Yüksek Öğrenim Öğrenci Derneği ve Üsküdar İmar ve Kültür Derneği’nin girişimiyle ortaya çıktı. Amaç, Atatürk’ün devrimlerini ve İstiklal Savaşı’nı simgeleyen bir anıt ve araştırma enstitüsü kurmaktı.

Halktan Halk İçin: Gönüllü Emek ve Bağışlarla Yükselen Anıt

Anıtın yapılması için düzenlenen kampanyalarda:

- Liseliler rozet satarak,

- Fabrika işçileri maaşlarından artırarak,

- Kadınlar, öğretmenler, öğrenciler ve hatta yurt dışındaki işçiler bağış göndererek destek verdi.

Yalnızca kamu kurumlarından değil, bireysel olarak da binlerce insan katkı sundu.

Dernek, toplamda 324.590,50 TL (1970'li yılların büyük parası) tutarında bir bağış havuzu oluşturdu. Ayrıca SEKA’dan bedelsiz kâğıt, Karabük Demir Çelik’ten inşaat demiri, Maltepe Sigara Fabrikası’ndan 16 metrelik bayrak direği temin edildi.

Temeli Atatürk’ün Manevi Kızı Attı

26 Mayıs 1971’de, anıtın temeli, Tarih Profesörü Afet İnan tarafından atıldı. Heykeltıraş Kenan Yontunç tarafından tasarlanan anıt, Atatürk ve Cumhuriyet gençliğini temsil eden figürlerle birlikte inşa edildi. Kompozisyon, hem sembolik anlamlar hem de görsel estetik bakımından dönemin önde gelen şehircilik ve sanat uzmanlarının denetiminde şekillendirildi.

13 Yılda 1,5 Milyon Liraya Mal Oldu, 1973’te Açıldı

Cumhuriyet’in 50. yılında, 29 Ekim 1973 tarihinde açılışı yapılan bu anıt, Anadolu Yakası’ndaki en büyük Atatürk anıtı olarak kayıtlara geçti. Tüm inşaat giderleri dernek ve halk desteğiyle karşılanmış, İstanbul Belediyesi çevre düzenlemesini üstlenmiştir.

Bugün Neden Önemli?

Anıtın geçmişi, bugünkü tartışmaları anlamak için bir anahtardır. Bugün anıta sahip çıkmak, yalnızca bir beton blok değil; Cumhuriyet bilincine, halk iradesine ve ortak hafızaya sahip çıkmaktır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bakım ve düzenleme girişiminin engellenmesi yalnızca idari bir sorun değil, aynı zamanda bir değerler çatışmasıdır.

Çağrımızdır:

- Anıt korunmalı, restorasyonu yapılmalı, çevresi yaşatılmalıdır.

- Anıt çevresinde planlanan Atatürk Araştırma Enstitüsü projesi yeniden gündeme alınmalıdır.

- Milli bayramların bu anıtta kutlanması, tarihî süreklilik ve toplumsal bilinç için teşvik edilmelidir.
 

Yaşar Kaba – İstanbul Flaş Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni

Kaynak: Üsküdar Atatürk Anıtı’nı Yaptırma Derneği Faaliyet Raporları (1961–1973)